حمله روسیه به اوکراین؛ جنگ اقتصادی در مقیاس کره زمین!

چند روزی از حمله روسیه به اوکراین می‌گذرد و این جنگ علاوه بر به هم ریختن امنیت مردم و دولت اوکراین، اقتصاد جهان را نیز هدف گرفته است. در این مطلب بلاگ آتی‌پی، نگاهی بر بازار ملتهب اقتصادی و نظر کارشناسان درباره آینده این بازار انداختیم.

جنگ جهانی سوم از کجا شد؟!

با فروپاشی اتحاد شوروی در سال ۱۹۹۱، اتحاد جماهیر شوروی با نزدیک به ۳۰۰ میلیون نفر جمعیت از صحنه جغرافیای سیاسی جهان رخت بر بست و جای خود را به ۱۵ کشور سپرد. از آن زمان، روسیه تحت فشار دو جریان از طرف غرب قرار گرفت که یکی گسترش اتحادیه اروپا و دیگری گسترش ناتو بود.

تا سال ۲۰۱۴، دولت حاکم بر اوکراین طرفدار روسیه بود و جای نگرانی برای پوتین وجود نداشت. اما در پی انقلاب مخملی و با روی کار آمدن حکومت مخالف روسیه و طرفدار غرب، روس‌ها در همان سال جزیره کریمه در جنوب اوکراین را تصرف و ضمیمه خاک خودشان کردند.

در سال ۲۰۲۱، ناتو در بیانیه نشست خود اعلام کرد که اوکراین و گرجستان در سال ۲۰۲۲ می‌توانند به عضویت ناتو درآیند. ولی این عضویت به مثابه این بود که روسیه ناتو را در امتداد مرزهای خود ببیند و این اصلا برای مسکو قابل قبول نبود و همین امر فرصت حمله به اوکراین را برای روسیه فراهم آورد!

این حمله ناگهانی که به جنگ جهانی سوم تعبیر شده، معادلات اقتصادی را در دنیا پیچیده‌تر کرده است. در صورت تداوم جنگ اوکراین و روسیه، احتمالا آینده بازارهای مالی از جمله دلار، طلا، بورس، نفت و ارزهای دیجیتال را تحت الشعاع قرار خواهد داد.

صادرات انرژی

روسیه به عنوان یکی از پرقدرت‌ترین کشورهای دنیا، با داشتن منابع نفتی و گازی عظیم، بزرگ‌ترین صادرکننده حامل‌های انرژی به اروپا است. با آغاز جنگ اوکراین و روسیه، آمریکا و کشورهای اروپایی تصمیم به اعمال تحریمات شدیدی علیه روسیه گرفتند. بر همین اساس پیش بینی می‌شود با اعمال تحریمات، علاوه بر بروز مشکلات جدی در تامین گاز طبیعی و انرژی برق اروپا، قیمت نفت و به‌طور کلی حامل‌های انرژی افزایش زیادی در پی داشته باشد. در نتیجه این مشکلات هزینه تولید کالاهای اروپایی افزایش یافته و مزیت رقابتی خود را در بازارهای جهانی از دست می‌دهند.

بازار سهام

پس از حمله روسیه به اوکراین، سرمایه‌گذاران شروع به خروج از بازار سهام روسیه نمودند. همین امر باعث افت شدید شاخص‌های بازار سهام روسیه و زیان ۶۰درصدی بورس مسکو شد. به عنوان مثال سهام گازپروم، غول انرژی روسیه، یک چهارم ارزش خود را از دست داد و قیمت سهام زبربانک، بزرگ‌ترین بانک روسیه، ۲۸ درصد کاهش یافت.

از طرفی حمله روسیه به اوکراین بازارهای آسیایی را هم تحت تأثیر قرار داد. شاخص بورس سهام هنگ کنگ بیش از ۳ درصد سقوط کرد. بورس شانگهای، توکیو و بازار بورس هندوستان نیز سیرنزولی خود را تجربه کردند.

بازارهای بورس در سراسر اروپا صبح روز پنجشنبه ۵ اسفند با ضرر زیاد کار خود را آغاز کردند. شاخص بورس آلمانی دکس DAX بیش ازچهار درصد کاهش پیدا کرد. شاخص منطقه یورو EuroStoxx بیش از چهار درصد سقوط کرد. با توجه به سرمایه‌گذاری‌های عظیم شرکت‌های خارجی در روسیه، تحریم روس‌ها می‌تواند تأثیر بدی بر بازار سهام به خصوص در اروپا داشته باشد.

بازار نفت

با افزایش تنش در شرق اوکراین، قیمت نفت رشد ۲.۵ درصدی داشت. پس از حمله روسیه به اوکراین، قیمت هر بشکه نفت برای اولین بار در هفت سال گذشته، به بیش از ۱۰۰ دلار رسید. قیمت هر بشکه نفت خام برنت به بیش از ۱۰۱ دلار افزایش یافت.

با توجه به این‌که روسیه بزرگترین صادرکننده گاز طبیعی و دومین صادرکننده نفت خام در جهان است، پیش‌بینی می‌شود با اعمال تحریم‌ها و افزایش قیمت گاز طبیعی، تقاضا برای نفت بیش‌تر و در نتیجه قیمت آن بالاتر برود. البته برخی عقیده دارند اگر مذاکرات برجام به نتیجه برسد، عرضه نفت ایران می‌تواند بازار اروپا را به تعادل برساند.

به هرحال یکی از مهم‌ترین تاثیرات این بحران، رکود ناشی از بحران عدم تامین منابع انرژی در چرخه اقتصاد دنیا است. این روند می‌تواند مشکلات تولید را افزایش داده و از سوی دیگر منجر به افزایش رکود در دنیا شود.

طلا، فلز ارزشمند سیاه

با شعله‌ور شدن آتش جنگ در شرق اروپا، اونس طلا به پایین ۱۹۰۰ دلار عقب‌نشینی کرد اما تحلیلگران درباره نوسان بالایی که پیش روی این فلز ارزشمند قرار دارد، همچنان هشدار می‌دهند. حمله روسیه به اوکراین، با توجه به باقی ماندن تورم جهانی در سطوح بالا، می‌تواند مقدمات ورود طلا به کانال دو هزار دلار را آماده کند.

با توجه این‌که روسیه، سومین تولید کننده بزرگ طلا در جهان است افزایش قیمت آن امری قابل پیش‌بینی است.

ارز دیجیتال و بیت‌کوین

جنگ همیشه با فروش سنگین دارایی‌های پرریسک از جمله سهام و کریپتوکارنسی همراه بوده است. بیت‌کوین که در نواحی ۳۷ تا ۳۸ هزار دلار درحال نوسان بود با خبر حمله روسیه به اوکراین، ریزش کمتر از ۱۰ درصدی را تجربه کرد و به نواحی ۳۴ تا ۳۵ هزار دلار رسید و بلافاصله با حجم خرید سنگینی که در این ناحیه اتفاق افتاد دوباره به ناحیه ۳۷ تا ۳۸ هزار دلاری بازگشت؛ یعنی در کمتر از یک روز.

بنابراین در مواقع این‌ چنینی بیت‌کوین همبستگی بیشتری با طلا پیدا می‌کند. البته به خاطر حجم بازار کم بیت‌کوین و این که هنوز به جایگاه اصلی خودش نرسیده است، هنوز دست‌کاری‌های راحت‌تری در این بازار نابالغ و جوان به نسبت سایر بازارها رخ می‌دهد. اما تحلیل تکنیکال این‌گونه نشان می‌دهد که خبر جنگ اوکراین و روسیه روی بیت کوین تاثیر زیادی نخواهد گذاشت.

آیا تحریم‌ها علیه روسیه اعمال خواهد شد؟

این روزها اتحادیه اروپا و آمریکا از تحریم گسترده روسیه حرف می‌زنند، اما هنوز معلوم نیست تحریم‌ها چگونه خواهد بود. این تصور وجود دارد که روسیه منزوی شده و بانک‌های روسی از صحنه مبادلات جهانی حذف ‌شوند و تحریمی به گستردگی ایران، انتظار روسیه را می‌کشد. اما نکته حائز اهمیت آن است که حجم سرمایه‌گذاری‌های خارجی در روسیه به میزانی است که احتمالاً نتواند به همین سادگی‌ها تحت تحریم قرار گیرد.