چک صیاد، شکارچیِ چک‌های برگشتی!
یکی از مهم‌ترین و کاربردی‌ترین ابزارهای پرداخت در معاملات، چک است. با وجود آن‌که این ابزار کاربردی بسیاری از چالش‌های پرداخت را از سر برداشته است، اما با روند رو به رشد چک‌های برگشتی طی سال‌های اخیر، تا حدودی از اعتبارش کاسته شده است. برای رفع این مشکل اقداماتی صورت گرفت تا اینکه از ابتدای سال ۱۴۰۰، با اعلام رسمی بانک مرکزی، استفاده از چک صیاد و ممنوعیت صدور چک حامل، الزامی شد. اگر کلمه چک صیاد به تازگی به گوش‌تان رسیده و دسته چک‌تان قدیمی‌است با این مطلب در آتی‌پی همراه شوید.
چک صیادی چیست؟
با افزایش تعداد چک‌های برگشتی و حجم بالای پرونده‌های شکایت در قوه قضاییه، در سال ۹۶ سامانه‌ای با نام سامانه صیاد به منظور نظارت بر روند صدور دسته چک راه‌اندازی شد. با تصویب قانون جدید صدور چک، سامانه صیاد به مرحله عملی شدن و تبدیل به یک سامانه الزامی با پشتوانه ضمانت اجراهای قانونی نزدیک شد، تا اینکه نهایتا از ۵ فروردین سال ۱۴۰۰ با اعلام رسمی بانک مرکزی، ثبت چک‌های صیادی در سامانه صیاد اجباری شد.
کلمه صیاد مخفف عبارت صدور یکپارچه الکترونیکی دسته چک است.
اما آن‌چه چک صیاد را متمایز می‌کند، اعتبار آن است. چگونه؟ در سال‌های گذشته هرفرد حتی با وجود چک برگشتی در سوابق خود در صورتی که با مسئول شعبه آشنایی داشت، به راحتی دسته چک دریافت می‌کرد و می‌توانست با هرمبلغی و هر تعدادی چک بلامحل صادر کند.
درصورتی که در چک صیاد فرد باید حداقل دوسال حساب بانکی با کارکرد بالا داشته باشد و بانک نقشی در صدور دسته چک برای وی نداشته و صرفا به عنوان واسطه، درخواست صدور دسته چک را در سامانه صیاد ثبت می‌کند.
در صورتی که فردی دارای چک برگشتی باشد تا زمانی که از سوابق خود رفع سوءاثر نکند نمی‌تواند درخواست چک صیاد کند.
سامانه صیاد چگونه کار می‌کند؟
صادرکننده چک برای صدور چک صیادی معتبر باید به اینترنت بانک یا موبایل بانک بانکی که دسته چک را از آن‌جا گرفته است مراجعه و اطلاعات چک از جمله شناسه ۱۶ رقمی، مبلغ، تاریخ و کدملی دریافت کننده را ثبت کند، در غیر این صورت امکان نقد کردن چک وجود ندارد.
ولی دریافت کننده چک می‌تواند از درگاه هر بانکی که در آن حساب دارد وارد سامانه صیاد شده و نسبت به استعلام وضعیت دارنده چک و تایید آن اقدام نماید.
ویژگی ظاهری چک صیاد
- هر چک دارای کد شناسه یکتای ۱۶ رقمی می‌باشد که دریافت کننده چک می‌تواند با استعلام این شناسه، از وضعیت اعتباری صادر کننده چک مطلع شود.
- رنگ چک صیاد بنفش بوده و تنها لوگوی بانک‌ها وجه تمایز آن‌ها از یکدیگر است.
- درج عبارت «کارسازی این چک منوط به ثبت صدور، دریافت و انتقال آن در سامانه صیاد است» روی چک
- درج تاریخ انقضای اعتبار چک و عبارت «حداکثر تاریخ زمانی معتبر قابل درج: **/**/****»
- طراحی نقوش با استفاده از الیاف رنگی نامرئی در متن و ظهر کاغذ به صورت خطی
- چاپ طرح زمینه متن و ظاهر چک در دو رنگ سبز و قرمز
- استفاده از ریز نوشته I.R.IRAN در متن چک به رنگ سبز و در پشت چک به رنگ قرمز
مزیت‌های سامانه صیاد
مهم‌ترین مزیت سامانه صیاد کاهش تنش اعتباری و افزایش قدرت نظارت بر فرآیند صدور چک‌ها است. با فعال شدن این سامانه عملاً در بخش اعتبار پرداختی، امکان رصد جریان چک‌ها وجود دارد.
از مزیت‌های دیگر دسته چک‌های سامانه صیاد می‌توان به حذف قدرت شعب در صدور دسته چک و جلوگیری از چاپ دسته چک برای افراد فاقد صلاحیت و دارای سوء‌پیشینه اشاره کرد. در این سامانه دیگر شعب بانکی مرجع صدور دسته چک نیستند، بلکه فرد درخواست‌کننده دسته چک از طریق سامانه بانک مرکزی اعتبارسنجی شده و دسته چک برایش صادر می‌شود.
پیگیری هر برگ چک فارغ از بانک مرجع آن، در سراسر کشور بسیار آسان خواهد بود و اعتبار صاحبان حساب و صاحبان امضاء و پیشینه صادرکننده چک از طریق شناسه ۱۶ رقمی در هر لحظه قابل استعلام است که این امر باعث کاهش آمار چک‌های برگشتی خواهد شد.
یکی دیگر از مزیت های چک صیاد عدم ارائه دسته چک به افراد دارای سوء عملکرد است که امنیت بیشتری را برای معاملات فراهم کرده و فقط اشخاص خاصی می‌توانند صاحب دسته چک بشوند
چند نکته مهم
- سقف عمر چک‌های صادره از سوی دارنده دسته چک، سه سال است.
- اگر صادر کننده چک دارای چک برگشتی باشد، اجازه صدور برگه چک جدید در سامانه به او داده نمی‌شود.
- تمامی اطلاعات مورد نیاز در چک صیاد باید به طور دقیق در چک وارد شود.
- صادرکننده چک باید هدف خود از صدور مبلغ چک را درج کند.
- صادرکننده چک باید اطلاعات روی برگ چک را از طریق اپلیکیشن تلفن همراه یا اینترنت‌بانک همان بانک که در آن حساب جاری داشته و دسته چک را از آن گرفته ثبت کند
- چک صیاد را نمی‌توان پشت نویسی کرد.
- امکان صدور چک‌های صیادی بدون تاریخ وجود ندارد.
وضعیت استعلام حساب صادرکننده چک
یکی از مزیت‌های مهم چک صیاد استعلام اعتبار صادرکننده چک، قبل از دریافت چک است. این اعتبار در قالب ۵ رنگ سفید، زرد، نارنجی، قهوه‌ای و قرمز قابل استعلام است.
سفید: صادرکننده چک فاقد هرگونه سابقه چک برگشتی بوده یا درصورت وجود سابقه، تمامی موارد رفع سوءاثر شده است.
زرد: صادرکننده چک دارای یک فقره چک برگشتی یا حداکثر مبلغ ۵ میلیون تومان تعهد برگشتی است.
نارنجی: صادرکننده چک دارای دو الی چهار فقره چک برگشتی یا حداکثر مبلغ ۲۰ میلیون تومان تعهد برگشتی است.
قهوه‌ای: صادرکننده چک دارای پنج تا ده فقره چک برگشتی یا حداکثر مبلغ ۵۰ میلیون تومان تعهد برگشتی است.
قرمز: صادرکننده چک دارای بیش از ده فقره چک برگشتی یا بیش از مبلغ ۵۰ میلیون تومان تعهد برگشتی است.
نحوه استعلام از سامانه صیاد
- افراد قبل از دریافت چک می‌توانند شناسه استعلام ۱۶ رقمی مندرج در چک‌های صیادی را به سامانه استعلام پیامکی بانک مرکزی به شماره ۷۰۱۷۰۱ پیامک کنند، تا از وضعیت اعتباری صادرکننده چک از نظر تعداد و مبلغ چک‌های برگشتی ثبت‌شده در سامانه بانک مرکزی اطلاع پیدا کنند. شناسه استعلام باید بدون هیچ‌گونه کاراکتر اضافی برای این سامانه پیامکی ارسال شود. هزینه هر پیامک استعلام ۳۵۰ تومان است.
۲. دریافت کنندگان چک همچنین از طریق تارنمای بانک مرکزی می‌توانند شناسه ۱۶ رقمی مندرج در چک‌های صیادی را در بخش استعلام چک صیادی سایت بانک مرکزی وارد کرده و نسبت به اعتبارسنجی چک به صورت رایگان اقدام کنند.
